W ostatnim wpisie z 29 marca 2022 roku została przedstawiona analiza zdarzeń wymagających ujawnienia w sprawozdaniu finansowym w związku z sytuacją w Ukrainie (artykuł dostępny tutaj).

Od tego czasu Komitet Standardów Rachunkowości opublikował rekomendacje pt. „Sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności w warunkach rosyjskiej agresji na Ukrainę”.

Podkreślono, że „celem rekomendacji jest wsparcie kierownictwa jednostek i księgowych przy podejmowaniu decyzji dotyczących uwzględnienia skutków zdarzeń wynikających z sytuacji nadzwyczajnych związanych z rosyjską agresją na Ukrainę w księgach rachunkowych, sprawozdaniu finansowym, skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym, a także w sprawozdaniu z działalności, jeśli takie jednostka sporządza”.

Rekomendacje nie poruszają zagadnień specyficznych dla jednostek działających na rynku finansowym, a także nie odnoszą się do aspektów podatkowych, oraz „zostały przygotowane na podstawie najlepszej wiedzy dostępnej na dzień 4 kwietnia 2022 roku. Biorąc pod uwagę dynamikę sytuacji i dużą niepewność towarzyszącą prowadzeniu działalności gospodarczej mogą one zostać zmienione lub uzupełnione w zależności od potrzeb i zagadnień zgłaszanych do rozpatrzenia przez Komitet.”

Poniżej przedstawiono wybrane zagadnienia opisane w rekomendacjach, a mające odniesienie do bieżącego ujmowania skutków agresji Rosji na Ukrainę.

Pomoc dla Ukrainy otrzymana w formie darowizny – ujęcie w księgach rachunkowych oraz prezentacja i ujawnienia w sprawozdaniu finansowym

• Zależy od tego czy spółka jest organizacją pozarządową, czy jednostką pozostałą
• W przypadku organizacji pozarządowej dotacja ujmowana jest jako przychód statutowy, a prezentacja w RZiS powinna być zgodnie z zał. nr 1 (Przychody ze sprzedaży produktów) albo nr 6 do ustawy o rachunkowości (Przychody z działalności statutowej)
• Dla pozostałych jednostek darowizny będą ujmowane jako pozostały przychód operacyjny (Inne przychody operacyjne) (w przypadku zał. nr 1 do ustawy), a informacja dodatkowa powinna zostać uzupełniona o ujawnienie dotyczące przychodu, który wystąpił incydentalnie

Koszty wsparcia dla Ukrainy – ujęcie w księgach rachunkowych oraz prezentacja i ujawnienia w sprawozdaniu finansowym

• Zostaną zaprezentowane w sprawozdaniach finansowych za okres sprawozdawczy zakończony po 24 lutego 2022 roku
• Koszty mogą obejmować m.in. koszty: transportu uchodźców z granicy, transportu darów, pokrycia wynajmu mieszkań, zakupu środków czystości, żywności, zakupu i ogrzewania namiotów, różnego rodzaju darowizny (środki pieniężne, żywność, odzież itd.)
• Ujęcie w księgach tych kosztów uzależnione jest od rodzaju działalności spółki – organizacje pozarządowe, czy pozostałe jednostki
• W organizacjach pozarządowych takie koszty będą stanowić koszty działalności statutowej
• W pozostałych jednostkach, co do zasady ujmuje się jako pozostałe koszty operacyjne (Inne koszty operacyjne w przypadku Zał. nr 1 do ustawy)
• W przypadku gdy jednostka prowadzi polityki w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR – Corporate Social Responsiblilty) ujmie koszty jako koszty działalności operacyjnej podstawowej

Ostrożna wycena aktywów i zobowiązań w celu uwzględnienia skutków gospodarczych rosyjskiej agresji na Ukrainę, w tym aktualizacja szacunków i wycena w wartościach godziwych

Ten obszar należy rozważać w przypadku sprawozdań sporządzanych po dniu 24 lutego 2022 roku. Kwestie, które należy brać pod uwagę:

1. Aktywa oddziałów (zakładów) zlokalizowanych w Ukrainie, Federacji Rosyjskiej i Republice Białorusi – należy rozważyć przesłanki utraty wartości, wśród których mogą wystąpić np.:
   – brak możliwości przeprowadzenia inwentaryzacji rzeczowych aktywów,
   – ryzyko utraty lub ograniczenia fizycznego dostępu oraz zniszczenia,
   – utrudnienia lub brak możliwości prowadzenia działalności,
   – załamanie lokalnego rynku zbytu,
   – sankcje uniemożliwiające współpracę z jednostkami i osobami objętymi restrykcjami, które są kontrahentami jednostki.

Zmiany wartości wynikające z utraty wartości aktywów ujmuje się w księgach rachunkowych roku bieżącego.

2. Ujmowanie i wycena aktywów i zobowiązań jednostki zlokalizowanych poza Ukrainą, Federacją Rosyjską lub Republiką Białorusi – występowanie istotnych przesłanek utraty wartości aktywów na koniec okresu sprawozdawczego wymaga przeprowadzenia testów na utratę wartości aktywów na ten dzień. Przesłankami utraty wartości mogą być:
   – problemy kontrahentów, które wpływają na możliwość regulowania przez nich zobowiązań,
   – ograniczenia niektórych banków w dostępie do systemu SWIFT mogące powodować trudności w otrzymaniu spłaty należności,
   – utrudnienia w dostawach lub dystrybucji materiałów, surowców, wyrobów gotowych i towarów.

Utrata wartości może dotyczyć m.in. rzeczowych aktywów trwałych, wartości firmy oraz inwestycji w spółki zależne, współzależne lub stowarzyszone. Skutki utraty wartości ujmuje się w księgach rachunkowych roku bieżącego.

3. Wycena produktów przy niewykorzystanych zdolnościach produkcyjnych na skutek rosyjskiej agresji na Ukrainę
   Utrudniony dostęp do surowców, możliwe ograniczenia liczby pracowników, czy ograniczenia rynków zbytu mogą przyczynić się do obniżenia wielkości produkcji poniżej normalnych zdolności produkcyjnych lub do bezczynności zakładów produkcyjnych. Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych, wynikające z obecnej sytuacji (wykraczającej poza typowe zdarzenia gospodarcze) wskazane jest ujmować w pozostałych kosztach operacyjnych, a nie jak to byłoby w przypadku typowych warunków, w kosztach wytworzenia sprzedanych produktów.

Sporządzanie skonsolidowanych sprawozdań finansowych

Z perspektywy skonsolidowanego sprawozdania finansowego dodatkowo należy rozważyć, czy nie nastąpiła utrata lub ograniczenie w sprawowaniu kontroli, współkontroli lub wywierania znaczącego wpływu nad jednostkami prowadzącymi działalność w Ukrainie, Federacji Rosyjskiej i Republice Białorusi.

Komunikat Komitetu Standardów Rachunkowości dostępny jest tutaj.