Podsumowanie istotnych zmian w Kodeksie Spółek Handlowych

4 kwietnia 2022 roku Prezydent podpisał ustawę o zmianie ustawy – Kodeks Spółek Handlowych oraz niektórych innych ustaw. Podstawowym celem wprowadzenia zmian jest poprawienie efektywności funkcjonowania spółek poprzez wzmocnienie nadzoru właścicieli oraz rad nadzorczych w spółkach kapitałowych, a także uregulowanie przepisów dotyczących zarządzania grupami holdingowymi.

Zwiększenie efektywności rad nadzorczych spółek

Nowelizacja KSH ma na celu wzmocnienie kontroli wewnętrznej w spółkach kapitałowych poprzez zapewnienie radom nadzorczym dostępu do bieżących informacji odnośnie spółki. Realizacja tego celu ma się odbywać dzięki nowym przepisom.

1. Umożliwienie skorzystania z usług niezależnego doradcy

Pojawia się nowa instytucja – doradca rady nadzorczej. Wybór doradcy ma następować w wyniku uchwały rady nadzorczej, wskazującej cel powołania doradcy. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością możliwość skorzystania z doradcy pojawi się tylko w przypadku, gdy umowa spółki będzie wskazywała na taką możliwość. Doradca może mieć za zadanie przygotowanie analiz oraz opinii w tematach dotyczących działalności spółki, bądź jej majątku. Zarząd Spółki musi zapewnić doradcy rady nadzorczej pełen dostęp do informacji, a w przypadku utrudniania prac doradcy przewidziane są sankcje: grzywna w wysokości 20.000-50.000 zł lub kara ograniczenia wolności. Co istotne, koszty pracy doradcy pokrywa spółka.

2. Ułatwienie w pozyskiwaniu bieżących informacji

Wprowadzono obowiązek udzielania radzie nadzorczej przez zarząd, bez dodatkowego wezwania, informacji na poniższe tematy:

• Nowe uchwały zarządu oraz ich przedmiot,
• Sytuacja majątkowa spółki oraz istotne okoliczności operacyjne, inwestycyjne i kadrowe,
• Realizacja wyznaczonych kierunków rozwoju spółki,
• Istotne transakcje, mające wpływ na rentowność i płynność spółki,
• Zmiany w zakresie udzielonych wcześniej radzie nadzorczej informacji.

Rada nadzorcza może również żądać przekazania istotnych informacji na temat działalności i majątku spółki od prokurentów oraz osób zatrudnionych w spółce.

3. Sporządzanie sprawozdań rady nadzorczej

Wprowadzono obowiązek sprawozdawczy rady nadzorczej. Rada nadzorcza zostanie zobowiązana do sporządzania oraz przedstawiania zgromadzeniu wspólników rocznego sprawozdania rady nadzorczej. Minimalna treść takiego sprawozdania została określona tylko w przypadku spółek akcyjnych. Pozostałe typy spółek zawartość takiego sprawozdania mogą dostosować do swoich potrzeb i oczekiwań wspólników. Informacje, które obligatoryjnie muszą się znaleźć w sprawozdaniu rady nadzorczej spółki akcyjnej to:

• Ocena zgodności z księgami, dokumentami oraz ze stanem faktycznym rocznych sprawozdań finansowych,
• Ocena wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty,
• Ocena sytuacji spółki, z naciskiem na ocenę kontroli wewnętrznej oraz zarządzanie ryzykiem,
• Ocena realizacji przez zarząd obowiązków informacyjnych,
• Ocena sposobu sporządzania lub przekazywania radzie nadzorczej przez zarząd informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień.
• Informacja o łącznym wynagrodzeniu należnym od spółki z tytułu badań zleconych doradcom rady nadzorczej.

4. Zapewnienie uczestnictwa kluczowego biegłego rewidenta w posiedzeniu rady nadzorczej

Rada nadzorcza została zobowiązana do zawiadomienia kluczowego biegłego rewidenta, z minimum tygodniowym wyprzedzeniem, o terminie posiedzenia rady nadzorczej. Zadaniem biegłego rewidenta (bądź przedstawiciela firmy audytorskiej) będzie przedstawienie sprawozdania z badania, z naciskiem na określenie podstaw przyjęcia oświadczenia do kontynuowania działalności. Biegły rewident zobowiązany będzie również do udzielenia odpowiedzi i wyjaśnień na pytania członków rady nadzorczej. Obowiązek ten dotyczy spółek, których sprawozdanie finansowe podlega badaniu ustawowemu.

5. Wprowadzenie Business Judgement Rule – biznesowej oceny sytuacji

Business Judgement Rule odnosi się do wyłączenia odpowiedzialności za wyrządzoną spółce szkodę przez błędne decyzje członków rady nadzorczej, w przypadku gdy decyzje te były podejmowane na podstawie adekwatnych informacji. Takie podejście funkcjonuje w większości jurysdykcji krajów common law (USA, Kanada czy Wielka Brytania). Spotyka się je także w takich krajach europejskich „kodeksowych” wśród których można wymienić: Hiszpanię, Niemcy, czy Austrię. Dzięki tej zasadzie członkowie organu, którzy podjęli ryzyko, uzyskują ochronę na wypadek gdyby decyzja ta później okazała się nietrafna. Nie zmienia to podejścia do działań lekkomyślnych, w przypadku których nadal możliwe jest sankcjonowanie.

Uregulowanie prawa holdingowego

Kodeks Spółek Handlowych dotychczas nie regulował przepisów dotyczących holdingów faktycznych, co zostało zmienione w nowelizacji. Wprowadzono pojęcie tzw. grupy spółek, w ramach której spółka dominująca i zależna kierują się nie tylko interesem spółki, ale także interesem grupy spółki. Miało to na celu ujednolicenie zasad kierowania spółkami zależnymi, a w konsekwencji realizację wspólnego celu i strategii grupy spółek. Grupa spółek może powstawać na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej. Informacja o przynależności do grupy spółek ma być dostępna w Krajowym Rejestrze Sądowym.

W ramach nowych przepisów pojawia się także pojęcie wiążącego polecenia, które może być wydawane spółce zależnej przez spółkę dominującą. Wykonanie takiego polecenia przez spółkę zależną zwalnia z ewentualnej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce w wyniku jego realizacji. Ustawodawca wziął tutaj pod uwagę sytuację, gdy wykonanie wiążącego polecenia będzie korzystne dla grupy spółek, ale jednocześnie ryzykowne dla spółki zależnej. Spółka zależna ma także możliwość odmowy wykonania wiążącego polecenia w dwóch przypadkach:

• jeśli jego wykonanie mogłoby doprowadzić do niewypłacalności spółki zależnej,
• jeśli jego wykonanie byłoby sprzeczne z interesem spółki zależnej oraz mogłoby spowodować szkodę (bez zapewnienia o naprawieniu wyrządzonej szkody w dwuletnim okresie przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną).

Odpowiedzialność spółki dominującej za wydanie wiążącego polecenia może być zróżnicowana w zależności od podmiotu, którego dotyczy. Może być to odpowiedzialność wobec:

• spółki zależnej – odpowiedzialność oparta na zasadzie winy, ustalana z uwzględnieniem obowiązku lojalności,
• wierzycieli spółki zależnej – odpowiedzialność powstaje w przypadku nieskutecznej egzekucji przeciwko spółce zależnej w sytuacji wystąpienia szkody u wierzycieli w związku z wykonaniem wiążącego polecenia przez spółkę zależną,
• wspólników mniejszościowych spółki zależnej – odpowiedzialność dotyczy powstałej w wyniku wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia, w wyniku którego wartość udziałów/akcji spółki została obniżona.

Nowe przepisy Kodeksu Spółek Handlowych wchodzą w życie po upływie 6 miesięcy od daty ich ogłoszenia tj. od 13 października 2022 roku, co w praktyce oznacza, że zaistnieje konieczność ich stosowania już pod koniec 2022 roku.